Ticaret ilişkilerini geliştirerek iş kurmak amacıyla Avrupa’dan Osmanlı İmparatorluğu’na gelen ailelerden olan İtalyan asıllı Aliotti Ailesi’nin Buca’da yaptırdığı Aliotti Köşkü maalesef ki günümüze kadar ulaşamamış. İş insanı Aliotti’nin vefatıyla Ödemiş’in güçlü eşraflarından Hasanağa’ya satılmış, ardından yıllar sonra çıkan yangınla Aliotti Köşkü tamamen kül olmuş.
Günümüzde Buca’nın nefes aldığı en önemli yeşil alanlardan Hasanağa Bahçesi’nin içersinde yer alan ve 1931 yılında çıkan yangınla küle dönen Aliotti Köşkü’nün hazin öyküsünü dinlemeye hazır mısınız?
Türkiye’ye gelmeden önce iş kurmak amacıyla bir süre Sakız Adası’nda yaşayan Aliotti Ailesi daha sonraki yıllarda İzmir’e yerleşmeye karar verir. İzmir’de zengin Levanten Ailelerin sayfiye evlerinin olduğu Buca’da yaşamak için kendilerine Aliotti Köşkü’nü yaptırırlar. Günümüzde Hasanağa Bahçesi’nin bulunduğu alanda yaptırılan Aliotti Köşkü’nün bahçesi ise bütün bir alanı kapsıyordu.
Aliotti Ailesi’nin 1800’lü yılların sonunda yaptırdığı düşünülen Aliotti Köşkü’nün bahçesi haftanın yedi günü boyunca dışarıdan gelen insanların ziyaretine açıktı. İlk aşamada Aliotti Köşkü yaptırılırken düşünülen şey bahçesinin çok büyük olması, içerisinde küçük bir hayvanat bahçesi ve çeşitli bitki ağaçlarla güzel bir peyzaj çalışması yapılmasıydı. Nitekim Aliotti Köşkü’nde bu başarıldı ve Aliotti Köşkü dönümlerce arazi içinde bir ormanın içine inşa edildi.
Dut ağaçlarının karşılıklı olarak yerleştirildiği Aliotti Köşkü bahçesinde daha önce benzeri görülmemiş bir peyzaj çalışması yapıldı. Dut ağaçlı yollarıyla o dönem büyük bir şöhrete kavuşan Aliotti Köşkü içerisinde İzmir’de daha önce hiç görülmemiş hayvanlardan oluşan minik bir hayvanat bahçesi, ünlü kameriyeleri, dutlu yolları, mesire alanları ve genel olarak bahçe peyzajıyla daha önce benzeri görülmemiş bir alan inşa edildi. Bir süre sonra Aliotti Köşkü ‘nden çok Aliotti Bahçesi’nin konuşulmaya başlanmasıyla Buca’daki aileler buraya akın etti.
İş insanı Aliotti’nin vefatıyla satışa çıkarılan Aliotti köşkü ve bahçesi Ödemiş’in güçlü simalarından Sarıgöllü Hasanağa tarafından satın alınarak el değişti. Hasanağa yine önceden olduğu Aliotti Bahçesi’nin halka açık olmasını ister ve bütün Bucalıların faydalanması için bahçeyi her daim açık tutar. Belli bir süre sonra Hasanağa Bahçesi adını alacak olan Aliotti Köşkü tahmini 1931 yılında çıkan yangınla küle döner ve Sarıgöllü Hasanağa Ödemiş’e dönerek araziyi tamamen kamuya bağışlar.
Aliotti Ailesi Kimdir?
Karşıyaka ve Bornova’da da yaşamış olan Aliotti Ailelerin Türkiye geliş hikayesini özet geçmek gerekirse 19. yüzyıl başlarında İtalya’dan İzmir’e gelen Aliotti Ailesi, Batı Anadolu’da binlerce küçük üretici ile çalışarak işlerini ve şirketlerini hızlı bir şekilde büyüttüler.
Belli bir süre Aliotti Ailesi öyle bir noktaya geldi ki kurdukları Oriental Carpet Company bir anda dünyanın en büyük halı şirketi oldu. Avustralya’dan Kuzey Amerika’ya kadar ürün sevkiyatı yapan Aliotti Ailesi’nin dünyanın en büyük halı şirketi oldukları döneminde fabrikada en az 30 bin kişinin çalıştığı düşünülüyordu. İzmir merkezli kurdukları şirketle geniş ticaret ağına sahip olan Aliotti’lerden günümüzde maalesef ki geriye kimse kalmadı.
