İlk olarak 1575 yılında Fransız kaynaklara giren Levant sözcüğünden türeyen Levanten kelimesinin aslında kısa bir özetle anlamı Yakın Doğulu veya Doğulu olarak düşünebiliriz. Osmanlı İmparatorluğu öncesinde de Anadolu topraklarında yaşayan Levantenlerin İstanbul ve İzmir’le ilk tanışmaları Doğu Roma İmparatorluğu döneminde yaşandı.
Doğu Roma ile Ceneviz arasında gerçekleşen denizcilik ve ticaret iş birliğiyle Anadolu’da İstanbul ve Karadeniz kıyı şehirlerine çok sayıda Cenevizli tüccar yerleşmeye başlamadı. İstanbul’da özellikle Galata ve çevresinde ikame eden Cenevizliler zaman geçtikçe burada çok hızlı bir nüfus popülasyonu artışı yaşayarak İstanbul merkezde olmak üzere Doğu Akdeniz’de de çok sayıda ülkeye yerleşerek ticaret işi yaptılar.
Ticaret yapma niyetiyle gelen Cenevizli Aileler dışında az sayıda olsa da Avrupa’nın farklı ülkelerinden çıkıp bu topraklara yerleşen toplumlar Klasik Levanten toplumuna başlangıç denebilir.
1453 yılında İstanbul’un fethi ile Osmanlı İmparatorluğu, bir önceki Doğu Roma İmparatorluğu’nun Cenevizlilerle yapılan ticaret iş birliğini Venedik Devleti ile gerçekleştiriyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun 1536 yılında Fransa ile kurduğu ittifak sonucunda kıyı şehirlerinde çok sayıda Fransız tüccar ve aileleri yerleşmeye başladı. Bölgeye daha öncesinde yerleşen İtalyanlarla beraber yaşamaya başlayan Fransız ailelerin Rum ailelerle yakınlaşıp karışmasıyla Klasik Levanten toplumu oluşuyor.
1800’lü yılları öncesinde Levanten toplumunun çok büyük bir kısmını Fransız ve İtalyanlardan oluşan Katolik Levantenler oluştursa da hızlı sanayileşme ve ham madde arayışı Avrupa’daki birçok ülkenin gözleri Osmanlı İmparatorluğu içindeki liman kentlerine çevrildi.
İmzalandığı 1838 yılı olan Baltalimanı Antlaşması 1840 ve sonrasında farklı Avrupa ülkeleriyle de imzalandı. Bu antlaşma Osmanlı İmparatorluğu’nun ö döneme kadar verdiği en geniş kapitülasyonlardı.
19. yüzyılda Avrupa’dan Osmanlı İmparatorluğu’nun İstanbul ve İzmir şehirlerine yerleşen Levanten Ailelerin buradaki Levanten toplumlarıyla karışmasıyla Genişletilmiş Modern Levanten toplumu ortaya çıkıyor. 1800’lü yılların sonuna kadar yoğun bir şekilde İstanbul’a yerleşen Almanlar o dönem Boğaz Almanları ya da İstanbullu Almanlar olarak ayrışıyorlar.
İzmir Levantenleri
Türkiye’de Levanten kavramlarının en çok anıldığı şehir olan İzmir, Levanten kültürüne ait çok fazla sayıda köşk ve yapıya sahip. İzmir’in Buca (Boudja) ve Bornova (Bournabat) ilçeleri, Levantenlerin en yoğun yaşadığı bölgelerin başında geliyordu. Öyle ki Buca’ya yerleşmeye başlayan varlıklı Levanten Aileler, burada yaşayan Rum nüfusun da kısmen buradan göç etmesine sebep olacaktı.
İzmir Levantenleri kimlerdir? Daha fazla bilgi istiyor ve merak ediyorsanız bilgiler bu linkte:
Türkiye’de Levanten Kaldı mı?
Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde kapitülasyonların kaldırılmasıyla Türkiye’de yaşayan birçok Levanten Aile iş ağlarını ve evleri farklı ülkelere çekerek zamanla ayrıldılar. Kurtuluş Savaşı’nda bütün köşk ve malikanelerin savaş süresince kamuya açılmasıyla birçok Levanten Aile savaş öncesi memleketlerine geri döndü.
Savaş sonrası yurda dönen Levanten Aileler evlerinin ve işlerinin sağlam olduğunu gördüklerinde sevinseler de bu her aile için geçerli değildi.
Günümüzde Türkiye’de Levanten kaldı mı? Türkiye’ye futbol, at yarışı, tenis gibi birçok spor dalını getiren Levanten Aileler aynı zamanda ilk hayvanat bahçesi, elektrikli aydınlatma ve dünyanın en büyük halı şirketi (Aydın) gibi işler yaparak isimlerini duyurdular. Günümüzde Türkiye’de yaşayan çok az sayıda Levanten Aile bulunuyor. Örnek vermek gerekirse Türkiye’de ismi çokça anılan Caroline Koç, İzmirli Levanten bir aileden geliyor.